Takmörkun á aðgangi í auðlindina á sínum tíma tel ég að hafi verið nauðsinleg, en sá óskapnaður sem hún er nú orðin vegna misvitura aðgerða tel ég algerlega óviðunandi.

Lífríki hafsins er afskaplega viðkvæmt og röng veiðarfæri tel ég ráða mjög miklu um sjálfbæra framvindu þess.  Togveiðar tel ég þar afskaplega óheppilegar á ótrúlaga margan máta og vil ég  

nefna án langs rökstuðnings, helstu atriði þess gyfurlega mismunar, sem er á vistvænum fiskiveiðum  eða togveiðum.

Togskip sem tekur 1.tonn af fiski úr sjó, eyðir tíu sinnum meiri orku (olíu) til þess, heldur en skip  sem veiðir með vistvænum veiðarfærum, (línu, nót eða netum).

Þetta á aðeins við meðan skip er með veiðarfæri í sjó, þ.e. togskip sem dregur á eftir sér um 20 tonna veiðarfæri yfir botninn (botntroll) og togskip með flottroll af sömu stærð eða stærri í eftirdrægi.Fiskiskip sem veiðir með línu, nót eða netum notar sáralítinn vélarkraft til að taka sitt veiðarfæri úr sjó, þannig að orku notkunn þess er tíu sinnum minni en togskipa, því þetta eru kyrrstæð veiðarfæri.  

Togskip mengar þar ef leiðandi tíu sinnum meira, en fiskiskip sem veiða með vistvænum veiðarfærum. Fiskiskipaflotinn notar um 15-17% af mengunnarkvóta Íslands

Við stöðugt hækkandi olíuverð er oliunotkunn að verða stærri og stærri kostnaðarliður í útgerð.   Allan bolfiskafla sem nú er leift  að veiða við Ísland, er mjög auðvelt að veiða á visvænan hátt.

Þ.e. á línu, í net eða í nót

      Fyrir andvirði togskips upp á 2. milljarða ( nýi Vestmanneyja togarinn), smíðaður erlendis væri hægt að kaupa 20 hraðfiskibáta 15-18 tonn, smíðaða hér (gjaldeyrissparnaður upp á 2 milljarða).

2.milljarða togskip veitir 15-20 sjómönnum atvinnu, en 20 fiskibátar 40-50.sjómönnum atvinnu

Þeta eru meðaltalstölur miðað við togskip og 15-18 tonna dagróðrabá

Togskipin veita hinum smáu sjávarbyggðum enga atvinnu, það gera aðeins dagróðrabátar, sem nota eingöngu vistvæn  veiðarfæri ( langmest línu).Í hinum mörgu minni sjávarbyggðum allt í hringum landið eru engir togarar gerðir út og skapa því enga vinnu fyrir landverkafólk

Framsal aflaheimilda hefur valdið gýfurlegri byggðaröskun í landinu, og um leið efnahagslegum

glumdroða.Í hinum minni byggðarlögum, sem byggja afkomu sína að mestu á sjávarafla, hefur örðið mikill lólksflótti.Á mörgum stöðum standa vönduð og vel byggð hús auð og óseljanleg vegna þessa, á markaðsverði langt undir kostnaðarvirði og sveitarstjornir eiga erfit með, að sinna brýnustu þjónustu skyldum sínum við íbúana vegna lélegra skatttekna.

Framsal aflaheimild, er einhver mesta vitleysa í þessu glórulausa fiskveiðikerfi og sannar það best, að Mannréttindanefnd S.Þ.telur það brjót mannréttinda sáttmála S.Þ.sem við erum aðilar að. Atvinnugreinin er nú gýfurlega skuldsett vegna kerfisins,  vegna þess að þegar  aðilar þeir sem fengu úthlutað aflamagni seldja aflamarksúthlutun sína, skapaðist fjármagnsflótti frá atvinnugreininni. Áætlað er að skuldir atvinnugreinarinnar nú, sé allt að 300 milljarðar kr.

Í dag er vitleysan slík að menn sem ætla að fara í útgerð, fá engin lán til að kaupa atvinnutækin,

bátinn eða veiðarfærin, ef þeir hafa ekki aflaheimild. Að mati lánveitanda er báturinn og veiðarfærin einskisvirði án aflaheimilda. 

Með stöðvum á togveiðum í áföngum gætu sjávarbyggðirnar endurheimta auðlindarétt sinn. Þ.e.strandveiðar með vistvænum veiðarfærum og þar með skapa grundvöll fyrir upppbyggingu sjávarbyggðanna á ný. Þetta væri hægt að gera á margan máta t.d. með að SKILYRÐA HVERJA ÚTHLUTUM AFLAHEIMILDA TIL ÁKVEÐINNA VEIÐAFÆRA. Þ.e.að ákveðinn hluti allra aflaheimilda skuli veiða á línu, í net eða á annan vistvænan máta.

Það er margsannað að togveiðar eru mikill skaðvaldur lífriki sjávar, sérstaklega  botnvörpuveiðar og snurvoð. Línu-,nót-,og netaveiðar eru það ekki. Nokkur líking á skaðsemi botnvörðuveiða ,væri  ef stór traktor eða skriðdreki færi yfir land  móa, mela og kjarr með 20 tonn af kúlum, vírum, netum og hlerum í eftirdrægji. Hvernig halda menn að það land liti út eftir slíka yfirferð, eða lífríki þess.

 Öll þessi atriði er hægt að rökstyðja ennfrekar á sannfærandi hátt og væri jafnvel efni í doktorsritgerð svo margslungin áhrif hefur núverandi sjávarútvegsstefna haft á þjóðlíf okkar. Stjórnvöld ættu að sjá sóma sinn í því að taka þetta mál til alvarlegrar athugnnar, því ein er sú staðreind, sem enginn getur hrakið,að stærstur hluti þess sem okkar,  er í dag, er sjávarauðlind okkar að þakka

Hafsteinn Sigurbjörnsson

Meginorsök þess hvernig komið er fyrir fiskstofnum við Íslandsstrendur, er notkun togveiðarfæra, botntrolls, snurvoðar og annara togveiðarfæra. Þessi veiðarfæri eru búin að eyðileggja stóran hluta landgrunnsins, með því að draga eftir botninum, fleiri tonna veiðarfæri, járnhlera, bobbinga, (kúlur sem eru neðst á veiðarfærinu, til að halda því á botninum), víra, keðjur og net, sem geta verið allt að 20 tonn að þyngd. Þessi veiðarfæri hafa ekki aðeins eyðilagt allan gróður á hafsbotninum, þara, þörunga, kóralla og annan botnsjávargróður, heldur drepur það einnig öll smádýr, marflær og önnur liðdýr, sem er hluti af lífskeðju sjávarins

Og síðast en ekki sist drepa þessi veiðarfæri ótölulegan fjölda bolfiskseiða á fyrstu árum ævi þeirra.

Þessi veiðarfæri þyrla upp miklu magni af leir og leðju, á leið sinni yfir botninn, sem sest í tálkn seiðanna og fiskanna (fiskarnir anda, taka súrefni úr sjónum í gegnum tálknin) og stórskaðar þá og jafnvel drepur fjölda þeirra.

Aðeins til viðmiðunnar fyrir þá sem þekkja ekkert  til þessara stórvirku veiðarfæra, má líkja eyðileggingarafli þeirra á hafsbotninum, við flugdreka sem færi yfir land, móa, mela, kjarr og gróið land, og drægi á eftir sér, yfir landið, 20 tonn af járni, vírum og netum, sem væri yfir 100m. á breidd og 100m á lengd. Hvernig ætli það land liti út eftir slíka meðferð?

Þetta er fullkomlega raunhæf samlíking, þó svo einhverjir vilji sjálfsagt meina að hlutir séu léttari í vatni, en á landi, þá er ljóst að botngróður í sjó er viðkvæmari, en gróður á landi.

Heilbrigð dómgreind og reynsla segja mér að þetta sé megin orsök þess hvernig komið er fyrir þorskstofninum og reyndar öllum fiskstofnum við Íslandsstrendur.

Sjálfsagt koma þarna fleiri orsakir til greina varðandi þorsksstofninn eins og ofveiði á loðnu, sandsíli og rækjum, helstu fæðu þorsksins, eins og fram kefur komið í greinum gamalla reyndra sjómanna,  en ég er sannfærður um að meginorsök þess vanda, að byggja upp þorsksstofninn, er togveiðarfæri sem eyðileggja lífríki hafsbotnsins og hindra sjálfbæra endurnýjun þess.

Vistvænar veiðar, þ.e. veiðar með kyrrstæðum veiðarfærum, línuveiðar fyrst og fremst, netaveiðar í einhverjum mæli og fiskgildru veiðarfæri skemma ekki viðkvæmt vistkerfi landgrunnsins og geta auðveldlega veitt svotil allan þann afla, sem nú er leiflegt að veiða á Íslandsmiðum og komið í stað togveiðanna.

Til að snúa þessari óheillaþróun við, er aðeins til ein leið: Það er að takmarka allar togveiðar á landgrunni Íslands. Til að byrja með skal banna allar veiðar með snurvoð.

Snurvoð var upphaflega nokkuð kyrrstætt veiðarfæri, en hefur þróast upp í togveiðar, þar sem botninn er skrapaður á sama hátt og venulegt troll gerir. Annar áfangi gæti orðið að banna allar togveiðar innan 50 mílna landgrunnslínu og þriðji áfangi að banna allar togveiðar innan lögsögu Íslands.

Í núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi hefur þróunin orðið sú að sífellt meiri veiðiheimildir hafa farið til stórútgerða, sem eingöngu veiða sínar veiðiheimildir með togveiðiskipum

Þessi veiðiaðferð er afskaplega óhentug, með tilliti til náttúruverndar, nýtingar á auðlindinni og þjóðhagslega séð.

Fyrr í þessari grein hef ég bent á eyðileggingarmátt þessa veiðarfæris, með lélega nýtingu á þeim afla, sem togveiðiskip taka úr auðlindinni vil ég benda á mikið brottkast og sérstaklega hvernig hraðfrystitogararnir nýta þann afla, sem tekinn er úr sjó, þ.e. koma með þriðjung þess afla til lands, sem úr sjó er tekinn. Þetta eru aðeins flökin (32-35% af þyngd fisksins), hinu er hent. Hausum, innyflum, beinum og smáfiski, sem ekki passa í flökunarvélarnar og útgerðin telur ekki arðbært að hirða. Þetta, sem er 65-68% af veiddum afla, getur verið með góðri nýtingu allt að helmingur þess verðmætis sem skipið hirðir.

Frá þjóðhagslegu sjónarmiði vil ég benda á eftirfarandi: Orkueyðsla (olíueyðsla) margfallt meiri við aflað tonn, með togveiðum, en t.d. línuveiðum, minna hlutfall afla togveiðiskipa kemur til vinnslu í landi, en annara veiðiskipa og stofnkostnaður í skipum og veiðarfærum til togveiða, er meiri heldur en til t.d.línuveiði

Í fjölmiðlum, þegar sagt er frá gífurlegu aflaverðmæti þessara skipa úr einni veiðiferð, þá hafa skipstjórar þessara skipa stært sig af því að segja að þeir hafa tekið 900 tonn úr sjó, en koma með 300 tonn að landi.

Mikið er nú rætt um að finna þurfi leiðir til lagfæringar á fiskveiðikerfinu, þar sem núverandi kerfi virðist ekki ná tilætluðum árangri til verndunnar og uppbyggingar á fiskistofnunum við landið.

Ég tel að fyrsta breytingin á núverandi stjórnkerfi fiskveiða ætti að vera stjórnvaldsákvörðun um að setja reglur um hverskonar veiðarfæri megi nota til að taka þann afla úr sjó, sem leyfilegur er á hverjum tíma. Með svona reglugerðar ákvæði væri hægt að stýra nokkuð hvar veiðiheimildirnar lentu, skerða veiðiheimildir togveiðiskipa án þess að skerða veiðiheimildir útgerðar þeirra en auka heimildir skipa sem veiða með vistvænum veiðarfærum. Þetta þýddi annarsvegar breytingar á togskipum í vistvænt veiðiskip þ.e. línuskip eða sölu togskipa úr landi. Einnig myndi þetta efla möguleika hinna ýmsu smærri sjávarbyggða til að halda sínum hlut í aflaheimildinni á t.d. Vestfjörðum því þar eru engin togskip gerð út.

Annað veigamikið atriði til breytinga á kerfinu er að skylda alla aflaheimildaraðila til að setja allan afla sinn á markað, að viðlögðum háum fjársektum og upptöku aflaheimilda.

Þriðja atriðið sem ég vil nefna til breytinga á fiskiveiðikerfinu tengist öðru atriðinu og ætti að minka brottkast verðlítils fisks, en það er þannig:

Þessi aðferð myndi örugglega stórminnka brottkast því raunverulegt gildi hvers fisks til kvóta er ávallt það sama. Tökum dæmi: Skip kemur með blandaðan afla að landi á markað, samtals 10 tonn. Þar af 5 tonn af stórum þorski sem fer í hæsta verðflokk, segjum 200 kr. kg. Samtals 100.000 kr og er það 5 þorskígildistonn af aflaheimild skipsins. Úr sömu veiðiferð landar skipið einnig á markað 3 tonnum af smáum þorski og fær fyrir það 100 kr.kg.,eða 30 000 kr.samtals. Þessi 3 tonn af smáum þorski reiknast því ekki sem 3 þorskígildistonn, heldur aðeins 1,5 tonn vegna helmings verðmunar.

Sama myndi gilda um veiðiheimildir annara fiskitegunda, t.d.ýsu og seinbíts.

Með þessari aðferð munu sjómenn sjá, að það þjónar engum tilgangi að henda verðminni fiski, því hann fær alltaf hæsta verð fyrir aflaheimildina.

Að lokum þetta: Fjöldi þjóða hafa stóraukið bann við togveiðum í lögsögu landa sinna, B.N.A., Chile, Noregur og fleiri, því þau vita og hafa viðurkennt að togveiðar eru stórhættulegar lífríki hafsins. Heilbrigð dómgreind hvers hugsandi manns hlýtur að krefjast þess að stöðvuð verði þessi eyðilegging á stæstu auðlind Íslensku þjóðarinnar.

Með því að stefna til vistvænna veiða endurnýjum við auðlindina, aukum lífsmöguleika landsbyggðarinnar til að lifa á auðlindinni og stoppum þá vitfyrringu sem fellst í því að láta stórútgerðir L.Í.Ú. og peningamenn ráða, sem einblína á gróðasjónarmiðið eitt.

  Hafsteinn Sigurbjörnsson 

Frá Hafsteini Sigurbjörnssyni: